RFID توانمند ساز BI (هوش تجاری) در مدیریت زنجیره تامین
حسین صفری
هیئت علمی دانشگاه تهران
امین بابازاده سنگر
کارشناسی ارشد فناوری اطلاعات دانشگاه شیراز
چکیده :
امروزه با تولد فناوری های نوین در سطوح مختلف سخت افزاری و نرم افزاری و بویژه تکنولوژی های هوشمند به مانند OLAPو سیستم های هوش تجاری (BI) کمتر مدیری استفاده از این تکنولوژی ها را فراموش می کند به شکلی که جهت گیری به سوی برقراری BIدر هر بنگاه و هر زنجیره تامینی به عنوان استراتژی اصلی مدیران در عصر حاضر تلقی می شود.
در این مقاله ما به صورت ضمنی لزوم برقراری این سیستم رادر زنجیره تامین بیان کرده و استفاده از تکنولوژی RFID را به عنوان توانمند ساز سیستم های OLAPو هوش تجاری در جهت افزایش بهره وری و داشتن تصمیمات تحلیلی و تحلیلی بلادرنگ بیان کرده و زوج این دو تکنولوژی را به عنوان استراتژیک ترین نیاز زنجیره تامین معرفی و توانایی آنها را بیان می کنیم.
کلمات کلیدی :
هوش تجاری (BI ) ، OLAP ،RFID، تصمیم یار،پیش بینی، DSS،SCM ،مدیریت زنجیره تامین
1- مقدمه :
تصمیم و تصمیم گیری حساس ترین بخش کار مدیران می باشد . مهم ترین سنگ محک برای شناسایی مدیران موفق و موثر از مدیران کارآمد نتایج کاری است که از تصمیمات مدیران نشات می گیرد . توان دیدن آینده و اتخاذ تصمیمات موثر برای سازمان و هر Enterprise به عنوان عمل حیاتی می باشد و موجبات شکوفایی کسب و کار گشته و فرصت های جدید تری را برای آن به ارمغان می آورد . لذا وجود آگاهی در تصمیم همیشه برای مدیران مسئله ای چالش برانگیز بوده و امروزه بیشتر مدیران موفق با ورود فناوری های نوین اطلاعاتی در صدد IT base نمودن فرآیند های کاری خود می باشند در حالی که مدیران موثر علاوه بر آن مهم ، در صدد یافتن فرصت هایی هستند که فناوری جدید در اختیار آن ها در جهت نیل به اهداف اصلی سازمان و افزایش مزایای رقابتی قرار می دهند .این مدیران موثر در صدد بکار گیری فناوری اطلاعات در جهت پیش بینی های نزدیک به واقعیت می باشند. بنابراین با رو آوردن به فناوری اطلاعات و استفاده از سیستم های اطلاعاتی هوشمند بکارگیری ابزارهای OLAP و BI درصدد ایجاد سیستم هایی می باشند که آگاهی آنها را از تصمیمات بالا برند و با ایجاد سیستم های تصمیم یار در جهت افزایش هوش تجاری (BI) سازمان گامی بلند و روبه آینده بر می دارند.در کنار این فناوری جدید تکنولوژی RFID با افزایش توان مدیریت زنجیره تامین برای مدیران ترکیبی بی نظیر برای ON-Line نمودن فرایندهای مدیریتی زنجیره تامین را به ارمغان خواهند آورد.در این مقاله لزوم اتخاذ تصمیمات تحلیلی و بلادرنگ در زنجیره تامین به عنوان حاصل بکارگیری دو تکنولوژی OLAPوRFID معرفی شده و نحوی رسیدن به درجه ای از آگاهی جهت ارائه چنین تصمیماتی بیان شده است.
در ابتدا به تعریف سیستم های اطلاعاتی هوشمند و نقش و دسته بندی آنها پرداخته و در ادامه به بیان ویژگی های کنترلی سیستم های آنالیز بر خط و هوش تجاری و همچنین آگاهی حاصل از بکار گیری این سیستم ها پرداخته شده.
در ادامه مباحث فوق در مقاله به معرفی بهتری از OLAP و DSS و BI و RFID پرداخته شده به شکلی که نحوی برقراری ارتباط بین تکنولوژی RFID و سیستم های اطلاعاتی به نحوی که بالاترین مزیت اقتصادی را در اتخاذ تصمیمات برای زنجیره تامین بوجود آورد بیان شده است.و در نهایت نتیجه گیری حاصل از این تحقیقات و مقاله و بیان گردیده اند.
2- سیستم های اطلاعاتی هوشمند
امروزه با رشد فناوری اطلاعات در سازمان ها و سوق به سوی داشتن زیر ساخت های توانمند IT از جمله سیستمهای اطاعاتی از چالش های استراتژیک سازمان ها می باشد[3] ، به شکلی که شاهد آن هستیم در طی دوره های مختلف مدیران با پیاده سازی IS های مختلف در سازمان سعی در کسب آگاهی مناسب در خصوص عملیات موجود در سیستم خود می باشند.
سیر تحول IS ها در سازمان با تولد TPS ها در سال های اولیه شکل گیری IS ها تا ایجاد سیستم های هوش تجاری در دوره کنونی پیش رفته به شکلی که امروزه کمتر سازمانی را فارغ از ابتدایی ترین سیستم اطلاعاتی می بینیم. ولی مهمترین ویژه گی که دوره کنونی دارد تمایل مدیران به کنترل و هدایت صحیح فرآیند های سیستم خود به صورت لحظه به لحظه و تولد نرم افزار ها و سخت افزار های مناسب این کار می باشد.[5]
در سال های اخیر تولد هوش تجاری به عنوان سرآمد سیستم های اطلاعاتی و تکنولوژیOLAP که قادرند به صورتON Line تمامی فرآیند های زنجیره تامین را به عهده گیرند از انقلاب های این سیستم ها به شمار می آیند .که تنها با انجام چندین تغییر کوچک در ساختار آنها می توان به صورت شخصی برای هر بنگاه اقتصادی به کار روند.[4]
3- ویژگی کنترلی سیستم های آنالیز بر خط و هوش تجاری
شاید اگر از یک مدیر پرسیده شود که چه ایدالی را در مورد زنجیره تامین بنگاه خود می توانید ترسیم کنید پاسخ او مطلبی باشدکه ما از آن آگاهی یاد می کنیم.آگاهی که ما در یک بنگاه می توانیم متصور شویم به دو گونه در یک زنجیره تامین وجود دارد.آگاهی که در اثر بکار گیری سیستم های اطلاعاتی و تکنولوژی های نو مانند RFID از زنجیره و اجزای آن بوجود می آید و آگاهی از نتایج تصمیمات اتخاذ شده در زنجیره و اثرات ناشی از انجام این تصمیمات می باشد وبر اساس پیش بینی بعمل آمده از بهره گیری سیستم های تصمیم یار حاصل می گردد . و در کل یک هوشمندی تجاری را بر کل زنجیره تامین برقرار می نمایند که در تک تک لحظات امکان اعمال نظارت و کنترل بر زنجیره را فراهم می نمایند.
3-1- آگاهی بدست آمده از فناوری های نوین
سیستم های اطلاعاتی و ابزار های بکار رفته در آنها و نیز فناوری هایی به مانند RFID که امروزه کاربرد گسترده ای در صنایع مختلف در جای جای دنیا یافته اند از این جهت که سبب اعمال سیاست های کنترلی دقیقتر بر منابع زنجیره می شوند مورد توجه قرار گرفته اند. ولی این افزایش قدرت کنترل از کجا ناشی می گردد ؟ سیستم های اطلاعاتی با جمع آوری داده های موجود در زنجیره و تبدیل آنها به اطلاعات موجود در لابلای زنجیره که قابلیت فهم روابط موجود در زنجیره را افزایش می دهند.و نیز با انجام پردازش های مناسب جریان های مالی ،مواد، خدمات و کالا را در طول زنجیره زیر نظر دارند و اعمال سیاست های مدیریتی و کنترلی بر این جریان ها را در طول زنجیره بسته به شرایط ایجاد می نمایند.
RFIDو سیستم های اطلاعاتی ترکیب بسیار مناسب برای هدایت این جریان ها می باشند.زیرا از یک سو سیستم های اطلاعاتی با قدرت و توانشان در ثبت و نگهداری جریان ها به ویژه اطلاعات و در سطح بعد مالی و از سوی دیگر بکار گیری RFID و تجهیزات و backbon ویژه آن با توان بالایشان در ثبت ونگهداری جریان مواد وکالا در طول زنجیره به عنوان زوج بسیار قدرتمند در ایجاد توان بالا در امر مدیریت زنجیره تامین ایجاد می نمایند.به شکلی که گفته شد RFID با اعمال قدرت کنترلی ومدیریتی در جریان مواد و حمل ونقل "جریان فیزیکی" و سیستم های اطلاعاتی با اعمال قدرت کنترلی و مدیریتی در جریان اطلاعات ومالی در زنجیره تامین منجر به ایجاد سیستم بسیر قدرتمندی در مدیریت زنجیره تامین می شوند که سود ناشی از آن شامل تمامی بخشهای بالا دستی ، میانی"داخلی" و پایین دستی زنجیره تامین می گردد.
3-2- آگاهی از نتایج تصمیمات اتخاذ شده در زنجیره
پیش از شروع به توضیح این نوع آگاهی بهتر است به معرفی سیستم های OLAP ،DSS ودر نهایت هوش تجاری یا BI بپردازیم تا موضوع این آگاهی بهتر درک شود.
3-2-1 سیستم های (On-Line Analytical Processing) OLAP:
OLAP روشی برای پاسخ سریع به پرسشهای چند بعدی می‌باشد. OLAP بخشی از سیستم BI می‌باشد که در ترکیب با ETL[1] و RR[2] وDM [3]بخشهای اصلی BI را تشکیل می دهند. OLAP بیشتر به صورت نرم‌افزارهای کاربردی برای بخش فروش استفاده می‌شوند و همچنین برای گزارشات مدیریتی و مدیریت چرخه تجاری (BPM)[4] و بخشهای بودجه و نیز پیش‌بینی‌های مالی و زمینه‌های مرتبط به این قسمتها مورد استفاده قرار می‌گیرد.[7]
OLAP بر اساس تکامل سیستمهای پیشین کار با DB یعنی OLTP (Online Transaction Processing) ایجادشده اند دیتابیسهای به کار رفته در OLAP به صورت چند بعدی می‌باشند که امکان آنالیز چند بعدی و سریع دیتاها را در پایگاه داده فراهم می‌آورند. در یک نگاه میشود به جای OLAP از واژه دیگری استفاده کرد که کارکرد OLAP را نشان می‌دهد یعنی پردازش بسیار سریع اطلاعات چند بعدی به اشتراک گذارده شده (FASMI).OLAP و دیتا بیس‌های مورد استفاده در آن مفهوم گذشته پایگاه داده را با مفهوم سلسله مراتبی ترکیب نموده‌اند و بسیار سریع‌تر از دیتابیسهای قبلی عمل می‌نمایند.[13]
خروجی یک OLAP به صورت کلی یک ماتریس می‌باشد و ابعاد مختلف داده‌های ستونها و سطرهای ماتریس راتشکیل می‌هند.[8]
در هسته هر سیستم OLAP مفهوم OLAP cube وجود دارد که از آن به cube چند بعدی نیز یاد میشود که شامل واقعیتهای خاصه یک (numeric) می‌باشند. به این واقعیتها Measure نیز گویند که از ابعاد مختلف اطلاعات بدست می‌آیند.[12]
3-2-2- سیستم های تصمیم یار DSS :
سیستمهایی پشتیبانی تصمیم گیری وظیفه کمک به مدیر جهت تصمیم گیری را دارند.( تصمیماتی که روتین نبوده وتصمیم گیری آنها برای مدیریت به راحتی نباشد.)سیستمهای DSS علاوه بر استفاده از داده های سازمان MIS & TPS ممکن است از اطلاعات خارج از سازمان نیز استفاده کنند.در سیستمهای DSS از مدلهای کمی وکیفی تصمیم گیری یا تحلیل استفاده میشود این سیستم ارتباط متقابلی با کاربر برقرار میکند بطوریکه کاربر می تواند اطلاعات وفرضیات تصمیم گیری را تغییر داده ویا سئوالات جدیدی بپرسد و یا داده های جدیدی وارد کند.[2]
در هسته اصلی امروزیترین سیستم های تصمیم یار تکنولوژی بکار رفته همان OLAP می باشد البته سیستم هایی وجود دارند که با استفاده از داده کاوی نیز پیاده سازی شده اند ولی چون OLAP در دل خود نوعی داده کاوی نیز اعمال می نماید و نیز درگیر بودن آن با پایگاه داده ها به طور اعم و با انباره داده ها به طور اخص باز هم نقش این سیستم را در پیش بینی و اعمال قدرت در تصمیم گیری و مدیریت می بینیم.[9]
3-2-3- سیستم های هوش تجاری BI)):
هوش تجاری عبارتست از بُعد وسیعی از کاربردها و تکنولوژی برای جمع آوری داده و دانش جهت تولید پرس و جو در راستای آنالیز Enterprise برای اتخاذ تصمیات تجاری دقیق و هوشمند.]1[
یک هوش تجاری براساس یک معماری Enterprise تشکیل شده و در قالب OLAP (پردازش تحلیلی برخط)، به تحلیل داده های تجاری ( در دو بعد درون سازمانی بیرون سازمانی)و اتخاذ تصمیمات دقیق و هوشمند می پردازد.
هوش تجاری، نه بعنوان یک محصول و نه بعنوان یک سیستم، بلکه بعنوان یک معماری موردنظر است که شامل مجموعه ای از برنامه های کاربردی و تحلیلی است که به استناد پایگاه های داده عملیاتی و تحلیلی به اخذ و کمک به اخذ تصمیم برای فعالیت های هوشمند تجاری می پردازند.[6]
برخی از کاربردهای شهودی سیستمهای هوش تجاری که در بهره وری و مدیریت بهینه زنجیره تامین تاثیر بسزایی دارند عبارتند از :
3-2-4- آگاهی حاصل شده از سیستمهای هوش تجاری :
مطالب ارائه شده در خصوص هر سه سیستم فوق نشانگر نقش آنها در توانمند سازی مدیریت زنجیره تامین می باشد.این سیستم ها قابلیت ارائه پیش بینی ها و همچنین نتایج این پیش بینی ها را بر اساس روش های مختلف پیش بینی( Forecasting) و پردازش های موجود در هسته آنها براساس دانش تولیدیشان را دارا می باشند.پس آگاهی بالای ایجاد شده به وسیله این سیستم ها را می توان چنین تعبیر نمود:
آگاهی یعنی آینده رادرست دیده و نتایج را آن گونه خواهند بود پیش بینی نماییم .در واقع آگاهی به معنی داشتن دانش بر روند های گذشته و جاری بعلاوه دانش در پیش بینی آینده و دانش در نتایج حاصل از اجرای تصمیم اتخاذ شده است.
پس در کسب آگاهی داشتن دانش بر نتایج حاصل از تصمیمات بسیار مهم می باشد.وبرای ایجاد چنین دانشی باید به نکات زیر توجه شود :
1. بررسی روند های گذشته و حال
2. ارائه پیش بینی های مختلف از آینده
3. اتخاذ تصمیمات مختلف برای آینده و اعمال آنها در یک محیط شبیه سازی شده جهت داشتن دانش از نتایج تصمیمات مختلف
برای داشتن چنین دانش و محیط شبیه سازی شده،استفاده از سیستم های OLAP یکی از بهترین ابزار ممکن می باشند که داده های تجمیع شده و گزارشات متعددی را با در نظر گرفتن ابعاد مختلف وعوامل تاثیر گزار در زنجیره تامین برای مدیران تولید می کنند.
4- تکنولوژی RFID و کاربرد آن در مدیریت زنجیره تامین
فناوری شناسایی از طریق امواج رادیویی (RFID) داده‌ها را با استفاده از ابزار مناسب انتقال داده،و به وسیله‌ی ابزارهای خودکار استخراج کرده و در زمان و مکان مورد انتظار در اختیار ما قرار می‌دهد.
تکنولوژی RFID به دلیل اینکه توانایی ایجاد شناسایی عناصر موجود در یک زنجیره را فراهم می نماید به عنوان یک عامل مهم در اعمال کنترل های مدیریتی در زمان و مکان های مورد انتظار می باشد.تگ های استفاده شده در این تکنولوژی با اتصال به قطعات،ماشین آلات و دیگر عناصر موجود در مسیر زنجیره قابلیت ارائه وضعیت صحیحی را از این عناصر به مدیران را دارا می باشند.
ارائه گزارشات سالانه و اعلام وضعیت از دستگاه ها جهت اعمال دستورات و سیاست های مدیریتی ، تعمیرات و نگهداری ، جلوگیری از کاستی های مواد و اعمال سیاست های امنیتی همه وهمه بخشی از توان مندی های این تکنولوژی می باشد.
5- بهره گیری از RFID در سیستم های هوش تجاری مبتنی بر OLAPجهت افزایش توان و بهره وری مدیریت زنجیره تامین
با تمامی مزایا و ویژگی هایی که برای تکنولوژی RFID نام برده شد اما این تکنولوژی هنوز هم جای کار دارد.داشتن نرم افزار ها و سخت افزارهای توانمند جهت اعمال تصمیمات مدیریتی از نیاز های این تکنولوژی جهت تکامل است.امروزه با تولد تکنولوژی OLAPواستخراج اطلاعات و گزارشات چند بعدی مبتنی بر معیار های مختلف به صورت برخط(ON-Line)مدیران نباید دست پیشی را به رقبا دهند.با استفاده این دو تکنولوژی در کنار هم مزایای اقتصادی بسیاری در هر لحظه می تواند شامل زنجیره تامین گردد.
5-1 – آگاهی از روند های گذشته و حال با بکارگیری RFID و BI در کنار یکدیگر
آگاهی لحظه به لحظه از مکان و مسیر حرکت عناصر وهمچنین آگاهی لحظه به لحظه از وضعیت کاری سیستم با توجه به نمودارهاوگزارشاتی که سیستم BI مبتنی بر OLAP در اختیار مدیران قرار می دهند حاصل تحلیل بر روی داده ها و پایگاه و انباره داده های موجود در طول زنجیره تامین می باشد .اما به روز رسانی لحظه ای این پایگاه ها و انباره داده ها همیشه نمی تواند دستی صورت بگیرد و در زنجیره های تامین تقریبا غیر ممکن شده است ولی با بکارگیری تگ های RFID در کنار این سیستم ها جهت به روز رسانی داده ها در پایگاه ها و انباره داده های توان مضاعفی در سیستم های اطلاعاتی زنجیره حاصل می گردد.
این توان مضاعف یعنی مدیریت لحظه به لحظه،اعمال کنترل های لحظه ای و در کل به معنای داشتن دانش از روندهای گذشته(به علت ثبت سوابق)و روندهای حال حاضر(به دلیل برخط بودن آنالیز های OLAP )[10]و تکمیل اولین پیش شرط آگاهی بیان شده در مورد تصمیم است.
5-2- پیش بینی و ایجاد یک محیط شبیه سازی برای اعمال تصمیمات مدیریتی با بکار گیری RFID و BI در کنار یکدیگر
با توجه به مطالب ارائه شده در بخش های قبل حال به مرحله تصمیم گیری می رسیم.سیستمهای اطلاعاتی BI بر پایه OLAP توانایی اعمال تغییرات خواسته شده را بر سیستم و پایگاه داده دارند به این شیوه که مدیران با تکیه بر اشراق ، تجربیات و یا الگوریتم ها و روش های پیش بینی مختلف براساس داده های موجود در پایگاه داده ها توانایی اعمال این روندهای پیش بینی را بر داده های سیستم را دارند و تغییرات اعمال شده نیز قطعا بر روی نمودار ها و گزارشات خروجی این سیستم ها خواهند داشت[11].کوچکترین تغییر در عوامل زنجیره در داده ها تاثیری خواهد داشت که تنها می توان از گزارشات سیستم OLAP بدست آیند.اما می توان تغییر انجام نشود ولی به صورت مجازی این تغییر را در سیستم وارد کرد در حالی که چیدمان شرایط و عوامل به صورت واقعی دست خوش تغییرات نشده حال می توان نتایج تغییرات را در سایر بخش ها و قسمت های زنجیره به راحتی مشاهده نمایید.در یک محیط شبیه سازی شده این اعمال تغییرات را تا تعداد بسیار بالایی می توان بالا برد و در عضو نتایج حاصل از این تغییرات را نیز می توان براحتی مشاهده نمود.
خوب با توجه به مطالب ارائه شده در این بخش می توان اذعان نمود که شرط دوم و سوم نیز براحتی برای داشتن آگاهی در تصمیم گیری بدست می آید.
حال می توان گفت که با داشتن سیستمی با قابلیت های بیان شده در بالا می توان تصمیم گرفت و چون با تگ های RFID از وضعیت ومحل تک تک عناصر در زنجیره تامین آگاهی داریم دو آگاهی بالا در ارنج کردن عوامل و عناصر زنجیره تامین کاربرد مستقیم دارند.به طوریکه شرایط مختلف در اتخاذ تصمیمات با استفاده از سیستم تحلیل برخط آزموده شده و تصمیم های مناسب بر اساس تحلیل های حاصل از این سیستم ها اتخاذ شده و اعمال آن بر تک تک عناصر را می توان در زنجیره تامین با شناسایی دقیق عناصر با EPC آنها که در تگ هرکدام وجود دارد در زنجیره تامین اعمال نمود.
7- نتیجه گیری
دو فناوری OLAPو RFID که اولی در ایجاد سیستم های اطلاعاتی هوشمند هوش تجاری(BI) و دیگری در شناسایی عوامل دخیل در یک زنجیره تامین مطرح گشته اند.به علت داشتن قابلیت های ویژه که به صورت بالقوه درون آنها وجود دارد به عنوان زوج بسیار مناسبی جهت اعمال تصمیمات استراتژیک بر زنجیره تامین می باشند.علاوه بر تمامی مزایای بیان شده به علت ماهیت برخط و به هنگام بودن سیستم های BI قابلیت اعمال تصمیمات بلادرنگ نیز بر زنجیره تامین بالا می رود این به معنی آن است که هر لحظه کوچکترین تغییر در سیستم زنجیره دیده شده و در هر لحظه امکان اعمال تصمیمات در آن زنجیره وجود دارد.
مراجع
1- دکتراحمد عبدالله زاده، دکترعباس رسول زادگان،"هوش تجاری"،لابراتوار سیستم های هوشمند،دانشگاه صنعتی امیر کبیر، (1385)
2- دکتر محمود زرگر،"اصول ومفاهیم فناوری اطلاعات"،انتشارات بهینه،چاپ سوم،(1383)
3- دکتر علی رضاییان ."مبانی سازمان و مدیریت "انتشارات : دفترنشر فرهنگ اسلامی ‚چاپ چهارم 1381.
4- Lungu Ion, Bara Adela, Fodor Anca - Business Intelligence tools for building the Executive Information Systems, 5thRoEduNet International Conference, Universitatea Lucian Blaga, Sibiu, june 2006
5- D. J. Power, DSS News, A Free Bi-Weekly Publication of DSSResources.COM
6- www.LogiXML.com> Products > Unified BI Platform > Overview اردیبهشت 1386
7- www.dwreview.com/OLAP/Introduction_OLAP.html اردیبهشت 1386
8- Oracle Corporation - Database Performance Tuning Guide 10g Release 2 (10.2), Part Number B14211-01, 2005
9- Thomas Rizzo, Adam Mechanic, Julian Skinner, Louis Davidson, Robin Dew son, Jan Narkiewicz, JosephSack, RobWalters,"Pro SQL SERVER2005", Apress
10- Bhargava, H., and D. J. Power. Decision Support Systems and Web Technologies: A Status Report. Proceedings of the 2001
11- S. Chaudhuri, U. Dayal, "An Overview of Data Warehousing and OLAP Technology", SIGMOD Record, 1997
12- Abraham Silberschatz, Henry F.Korth, S.Sudarshan,"Database System Conceptsà”DSS”,"FourthEdition", McGraw-Hill, 2001
13- www.irusgroup.com/practices/business-intelligence.asp اردیبهشت 1386
[1] -Extract Transform Load
[2] - Relational Reporting
[3] -Data Mining
[4] -Business Process Management
سلام
ممنون از مطلب مفیدتون
موفق باشید