اقتصاد نوآورانه و شهر هوشمند

با توجه به رویکرد دولت جمهوری اسلامی ایران در سالهای اخیر و اهتمام جدی دولتمردان به مقوله دولت الکترونیک، ضرورت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش اساسی آن در حل مسائل کلان شهرها بیشتر احساس می شود.

این مسئله به ویژه در مدیریت شهری، اقتصاد شهری، تولید شغل و ارتقای سطح فرهنگ شهروندی نقشی اساسی ایفا می کند.

دستیابى به مدیریت واحد شهرى با توسعه شهر الکترونیک محقق مى شود. بسیارى از مسایل و مشکلات شهرها در بخش اتوماسیون ادارى، ارایه خدمات به مشترى و ارایه خدمات با استفاده از فناورى اطلاعات و ارتباطات سامان مى یابد.

خدمات سنتی اعم از تبادل اطلاعات واسناد که توسط سازمانهای دولتی و بخش خصوصی به شهروندان ارائه می شود، علاوه بر هدردادن وقت و سرمایه شهروندان، باعث از بین رفتن بخشی از اطلاعات و همچنین به وجود آمدن ناهمخوانی در اطلاعات سازمانهای مختلف می شود.

بر این اساس دکتر علیرضا ماهیار مشاور فناوری اطلاعات شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار به تشریح "اقتصاد نوآورانه در شهر هوشمند" پرداخت.

وی به افزایش سرعت شهرنشینی اشاره کرد که سهم جمعیت مناطق شهری از 52% در سال 2011 به 67% در سال 2050 خواهد رسید.

ماهیار با توجه به ساختار و گستردگی شهر تهران، از این شهر به عنوان یکی از 20 شهر بزرگ جهان نام برد که این امر سبب شده تا استراتژی هوشمندسازی شهر و شهرداری در زمره یکی از مهمترین محورهای افق 1404 شهر تهران قرار گیرد.

وی با تاکید بر ضرورت بهره گیری از ظرفیت های لازم برای دانش پایه و نوآوری ساختارهای شهری، اقتصاد را به عنوان محرک اصلی شهرهای هوشمند و بالاتر از سایر مؤلفه ها دانست.

به گفته مشاور راهکارهای فناورانه و نوآورانه شهر هوشمند؛ اوج رقابت اقتصادی در شهرهای هوشمند در گرو استفاده از ICT به عنوان ابزار تولید، اشتغال و کارآفرینی است.

وی اقتصاد نوآورانه و هوشمند را ترکیبی از عناصر موفق از تشکیلات اقتصادی و نوآوری با بکارگیری ایده های سنت شکنانه تعریف کرد که قادر به حل معظلات و چالش های شهری اعم از ترافیک، آلودگی، ناامنی، آمادگی در برابر بحران و ...است.هدف نهایی آن نیز افزایش کیفیت زندگی شهری و بالابردن کارایی و اثربخشی در عملکردها‌ و ارائه سرویس‌های شهری است.

ماهیار که شکوفایی اقتصادهای مبتنی بر فناوری اطلاعات را منجر به ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان می دانست، افزایش کیفیت زندگی از طریق بهبود مستمر جنبه‌های اقتصادی، خدمات الکترونیکی را از موازین اخلاقی حاکم در مدیریت شهری برشمرد.

وی از حاکمیت هوشمند، جابجایی هوشمند، مردم هوشمند به عنوان مؤلفه های استقرار شهر هوشمند نام برد.

مشاور راهکارهای فناورانه و نوآورانه شهر هوشمند در اشاره به حاکمیت هوشمندGovernance)  (Smart ، آن را یکپارچه‌سازی خدمات و تعاملات بین حاکمیت، مردم، شهرداری و سازمان‌های مرتبط به منظور عملکردی یکپارچه، اثربخش و کارا تعریف کرد و اینگونه توضیح داد: به عبارت دیگر مدیریت یکپارچه شهری و شفافیت اطلاعاتی و خدماتی از طریق هماهنگی مجموعه‌ای از سازمان‌ها مانند شهرداری و شورای شهر، سازمان های خدماتی مانند آب، برق و گاز (Utility)، شرکت‌های حمل و نقل، سازمان‌های زیست محیطی، نیروی انتظامی و سایر سازمان‌های شهری و کشوری صورت می گیرد.

ماهیار ادامه داد: همچنین با استفاده از مشارکت‌های مردمی می توان منجر به افزایش کیفیت زندگی شهری، بالابردن کارایی و اثربخشی در عملکردها‌ و ارائه سرویس‌های عمومی و اجتماعی شهری مبتنی بر فناوری شد.

وی که شاخص‌های این مؤلفه را در شهر هوشمند بسیار کلیدی می دانست، به طور نمونه به ایجاد سیاست عرضه و تقاضا، شفافیت و داده‌باز (Open Data) و ارتباط مباحث فناوری اطلاعات و ارتباطات با حاکمیت الکترونیکی یا دولت الکترونیک اشاره کرد.

مدیر اسبق فناوری اطلاعات بازار سرمایه برقراری زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات یکپارچه به منظور ارائه خدمات حمل و نقل و لجستیک به نهادها و مردم، سیستم حمل و نقل امن، پاک، پایدار، یکپارچه و متنوع را جابجایی هوشمند (Smart Mobility) تعریف کرد که با هدف کاهش هزینه و زمان حمل و نقل و کاهش آلودگی هوا صورت می گیرد.

به گفته وی؛ بدون شک هوشمندی در این بخش با توجه به مشکلات آلودگی هوای کلان شهر تهران بسیار کلیدی است و مدیریت فناورانه شبکه انتقال شهری، نگاه جامعی به  حمل و نقل، پایداری در سیستم حمل و نقل دارد که با استفاده از زیرساخت‌های فناورانه، کیفیت دسترسی‌های محلی، شهری و بین شهری، بهره‌گیری از زیرساخت‌ها و یا سرویس‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در جابجایی و حمل و نقل امکان پذیر است.

وی از در دسترس بودن این زیرساخت‌ها، کاهش جابجایی های غیر ضروری، کاهش آلودگی، جابجایی سریع و دسترسی مناسب به اطلاعات مرتبط با نحوه حمل و نقل، برخورداری از گزینه‌های متنوع برای سفرهای شهری و بین شهری و صرفه جویی در زمان به عنوان موضوعات مطرح در جابجایی هوشمند نام برد.

ماهیار با اشاره به مردم هوشمند (Smart People) به عنوان سومین مولفه در استقرار شهر هوشمند، مردم هوشمند را شهروندانی که مهارت‌های فناوری دارند، در فضای فناورانه زندگی می‌کنند، به فضای تحصیل و یادگیری مجازی دسترسی دارند و توانمندی‌های آنها در راستای ابتکار و خلاقیت بیشتر مدیریت می‌شود، تعریف کرد. وی اظهار داشت: در فضایی که مردم هوشمند قرار دارند، منابع انسانی، مدیریت ظرفیت و پردازش و تحلیل داده ها توسط خود مردم با هدف تصمیم‌گیری و تولید محصول و خدمات مورد استفاده قرار می گیرد.

مشاور راهکارهای فناورانه و نوآورانه شهر هوشمند، با توجه به تجربه اسنپ و استارت آپهای مشابه و پذیرش سریع آنها در فضای شهری، از یادگیری و فرهنگ سازی مستمر، استفاده از بسترهای هوشمند برای ارتقاء سطح آموزش و خلاقیت و نداشتن مقاومت منفی در مقابل استفاده از فناوری در تصمیم‌گیری‌های کاری و زندگی به عنوان جنبه‌های مطرح در این مقوله نام برد.

ماهیار با اشاره به تجارب شهرهای هوشمند اروپایی، عنوان کرد: بر اساس آمارهای اتحادیه اروپا حدود 35% شهرهای هوشمند اروپایی فقط روی یک مؤلفه تمرکز کرده اند تا به عنوان نقطه قوت و مزیت رقابتی در توسعه هوشمندی شهر از آن استفاده کنند.

وی ادامه داد: در میان مؤلفه های مختلف تمرکز اکثر شهرهای اروپایی بر محیط هوشمند و جابجایی هوشمند است به نحوی که از میان مؤلفه های مختلف سهم این دو بیشتر از 50% است.البته در مورد کلان شهرها داستان کمی متفاوت است و در شهرهایی با گستره تهران معمولاً در بیش از 3 مؤلفه به صورت همزمان و به عنوان فرصت های قابل توسعه در هوشمندی سرمایه گذاری و برنامه ریزی می شود.

مشاور راهکارهای فناورانه و نوآورانه شهر هوشمند خواستار توجه به این مساله شد که انطباق و بکارگیری این مؤلفه ها در نظام های جامع مدیریت شهری مبتنی بر سازوکارهای شهری تهران قطعاً نیاز به همراهی و مشارکت همه نهادها و شهروندان دارد.

وی از تسهیل و تسریع در تولید، انتقال و دسترسی به اطلاعات و دانش در امر تصمیم گیری و تصمیم سازی، تعامل با اقتصاد جهانی و سهولت ورود به بازارهای جهانی، ایجاد فرصت های برابر اقتصادی با فراهم کردن بسترهای اطلاعاتی به عنوان عواملی نام برد که منجر به ارتقا سطح بهره وری ملی می شود.

ماهیار تصریح کرد: بهره‏گیری از فرصت‏های فراملی با چابک‏سازی فعالان اقتصادی مبتنی بر فناوری اطلاعات منجر به کسب جایگاه اول اقتصاد منطقه‏ای خواهد شد.

به گفته وی، روحیه نوآوری، کارآفرینی، وجهه اقتصادی شهر، فعال و بارور بودن، انعطاف پذیری بازار کار و جایگاه بین المللی از معیارهای شهرهوشمند محسوب می شوند.

گفتنی است که سومین کنفرانس ملی شهر سایبری روزهای سه شنبه و چهارشنبه پنجم و ششم دی ماه در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد.