۳۰۷- پیاده سازی RFID در مدیریت زنجیره تامین شرکتهای پالایش گاز

فرزاد نظری
کارشناس ارشد مهندسی فناوری اطلاعات –تجارت الکترونیک

شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد

کلمات کلیدی: تدارکات کالا- مدیریت زنجیره تامین- RFID-زنجیره ارزش- لجستیک و حمل ونقل- انبار

چکیده:

امروزه یکی از شروط اصلی رقابت برای شرکتهای تجاری و غیر تجاری، استفاده از فناوریهای نوین ارتباطی و جایگزینی آنها با سیستمهای سنتی و قدیمی میباشد. با جرات میتوان گفت بسیاری از شرکتها که در تقابل با استفاده از این پدیده نوظهور دو دهه اخیر میباشند یا به کلی از صفحه روزگار محو شده اند و یا با خسارتهای جبران ناپذیری روبرو گردیده اند. این نوآوریها در تمامی جهات در موسسات و سازمانها گسترش یافته اند و در سطوح مختلف سازمانی تاثیرات شگرفی بر تصمیم گیریها و نگرشهای مدیریتی داشته اند. در بخشهای بازرگانی استفاده از تجارت الکترونیکى، به دلیل سرعت، کارایى، کاهش هزینه ها و بهره بردارى از فرصت هاى زودگذر عرصه جدیدى در رقابت گشوده شده است که میتوان بر تاثیر آن بر فرایند تامین و تدارک کالا صحه گذاشت.  تاثیر گذاری فن آوری اطلاعات و استفاده از اینترنت و شبکه های ارتباطی الکترونیکی بر زنجیره تامین ، افزایش کارایی و بهره وری را در مدیریت زنجیره تامین بدنبال خواهد داشت.

با ظهور فناوریهای نوین و ایجاد تحولات عظیم در بازارهای جهانی «تدارکات»، اهمیت به سزایی در سازمانها و شرکتها پیدا کرده است، به نحوی که سازمانها جهت ایجاد و حفظ موقعیت رقابتی خود ناگزیر به استفاده از آن با ترکیبی از فناوریهای جدید شده اند.(داگلاس و اسدی، 1384).

در این مقاله به بررسی تاثیر پیاده سازی فناوری RFID ، کاربردها و نقش آن در مدیریت زنجیره تامین شرکتهای پالایش گاز میپردازیم. صنعت گاز در کشور دارای گستردگی فراوانی از لحاظ جغرافیایی می باشد استخراج گاز از چاهها، ارسال به پالایشگاهها، تصفیه گاز، انتقال به شهرها و مراکز صنعتی از طریق خطوط لوله و در نهایت استفاده خانگی و صنعتی از این نعمت خدادادی احتیاج به هماهنگی و برنامه ریزی مناسب دارد. درچرخه تولید، تصفیه و انتقال گاز، پالایشگاهها از نقش و اهمیت بالایی برخوردارند. پالایشگاههای گاز دارای استهلاک بالای قطعات بوده و انجام تعمیرات اساسی سالانه در آنها از اهمیت بالایی برخوردار است . این فرآیند تامین، مستلزم برنامه ریزی دقیق، هماهنگی مناسب و سرعتی بالامی باشد. به عبارت دیگر ارتباط بین متقاضی یا مصرف کننده نهایی، فروشندگان، تولید کنندگان، انبار ها، شرکتهای حمل ونقل، بازرسی، بیمه و بانکها به طور مناسب مدیریت نمی شود و یا بهتر بگوییم مدیریت زنجیره تامین با حداقل کارائی و بهره وری در حال انجام است .

همچنین از بعد هزینه و با توجه به اینکه قسمت اعظم بودجه پالایشگاهها به تامین مواد، اجزاء و قطعات مورد نیاز، اختصاص یافته است استفاده از فناوری RFID می تواند نقش اصلی و کلیدی در بهبود مدیریت زنجیره تامین داشته باشد.

نگاهی کوتاه به زنجیره تامین در شرکتهای پالایش گاز:

اعضاء زنجیره تامین در شرکتهای پالایش گاز به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می شوند. عوامل درونی زنجیره تامین با توجه به نوع وماهیت فعالیت پالایشگاهها در جهت تامین مواد، اجزاء و قطعات مورد نیاز برای دستگاهها و ماشین آلات فرآیند فرآورش گاز طبیعی و تصفیه آن قدم بر میدارند.

بخش از عوامل تاثیر گذار در زنجیره تامین کالا در شرکتهای پالایش گاز کشور

تعریفی مختصر از RFID:

  RFID ( Radio Frequency Identification  )  به شناسایی با کمک امواج رادیویی اطلاق می گردد. این سیستم با استفاده از امواج رادیویی به شناسایی اجسام یا افراد متحرک و یا ساکن می پردازد که با اختصاص یک شماره به هر شیء این عمل را انجام می دهد. این شماره روی تراشه‏ای متصل به یک آنتن ذخیره می‏شود. به مجموعه این تراشه و آنتن، برچسب (Tag) می‏گویند  که ازاین آنتن برای انتقال اطلاعات تراشه به  Reader  استفاده می‏شود. این قرائتگر امواج رادیویی را از برچسب‏ها دریافت و آن را به اطلاعات قابل انتقال به رایانه تبدیل می‏کند و برای پردازش به رایانه می‏فرستد.

میتوان گفت RFID یک تکنولوژی نسبتا جدید است که روش انجام تجارت در موسسات را تغییر داده است. RFID  راهی برای پیگیری جریان مواد و محصولات از ابتدا تا انتهای زنجیره تامین میباشدو در حال حاضر در صنعت بیشتر برای جلوگیری از سرقت، افزایش کارایی در کنترل موجودی و کاهش هزینه های بازرسی و حمل به کار می­رود.

RFID   برای ردیابی محصولات، وسایل نقلیه، موجودات زنده و حتی انسانها کاربرد دارد و البته کاربرد آن محدود به اینها نمیشود. تکنولوژی RFID پتانسیل بسیار بالایی برای گسترش و استفاده های نو دارد.

به این علت که فنآوری RFID اخیرا گسترش و رواج قابل ملاحظهای یافته است،بسیاری از افراد تصور می کنند که این تکنولوژی جدید است، در حالی که RFID از حدود سال 1970وجود داشته اما به دلیل قیمت بالا این وسیله تا سالهای اخیر در مصارف تجاری کاربرد زیادی نداشته است.

طبق بررسیهای انجام شده مفهوم RFID از زمان جنگ جهانی دوم با کشف فنآوری تقریبا مشابهی به نام IFF که معرف Identify Friend or Foe میباشد مطرح گردیده است

 IFF روشی برای تشخیص هواپیماهای جنگی دوست یا دشمن بود که توسط انگلیسیها کشف و استفاده شد   IFF  مکانیزمی شبیه به RFID دارد.

یک تکنولوژی مشابه دیگر در سال 1945 توسط "Leon Theremin "کشف شد که یک وسیله جاسوسی بود و اطلاعات صوتی را با استفاده از امواج رادیویی انتقال میداد.

اولین بار فنآوری RFIDبه شکل امروزی آن توسط "Mario Cardullo" کشف شد اما تا سال 1970 به علت گرانی استفاده تجاری نداشت.

برای پیاده سازی این سیستم به تجهیزاتی از قبیل  برچسب( Tag) ، خواننده  بر چسب(Reader )،  نویسنده اطلاعات ( Printer ) ، آنتن- تقویت کننده سیگنال ، نرم افزار مدیریت اطلاعات  و  بانک اطلاعاتی  نیاز است.

TAG چیست؟

همانطور که گفته شد Tag ها وسیله شناسایی متصل شده به کالا، شئ، فردی هستند که ما میخواهیم آنرا رد یابی کنیم.
اما اینکه هر یک از کالاها دارای اشکال و ظواهر گوناگون و نیز دارای محیطهای فیزیکی گوناگونی است، این ضرورت را ایجاب میکند تا Tag ها را با توجه به ویژگیهای فیزیکی (ظاهریشان) دسته بندی کنیم.

بطور کلی بعضی از ویژگیهای ظاهری Tagها بصورت زیر میباشد:

الف- Tag هایی که دارای کفه پلاستیکی از جنس PVC میباشند و معمولاً در وسط آنها یک سوراخ دیده میشود که بسیار با دوام بوده و میتوان از آنها بارها و بارها استفاده کرد.

ب- Tag هایی که شبیه کارتهای اعتباری هستند ومعمولاً به آنها کارتهای هوشمند بدون تمـاس (Contact less Smart Cards) گفته میشود.

ج- Tag هایی که بصورت لایه های کاغذی بر روی برچسب ساخته میشوند که به آنها برچسب های هوشمند (Smart Labels) گفته میشود.

د- Tag هایی که در محیطهای قابل فرسایش (مثلاً آب یا مایع) به خوبی کار میکنند. اینگونه Tag ها در کپسولهای شیشه ای قرار دارند.

ه- Tag های کوچک که در داخل اشیاء عمومی مثل لباس، ساعت، دستبند و .... کارگذاشته میشود. اغلب ممکن است به شکل یک کلیه یا دسته کلید بنظر برسند.

در صورتیکه بخواهیم Tag ها یا همان برچسب ها را با در نظر گرفتن منبع انرژی تامین کننده شان دسته بندی کنیم به 4 دسته اصلی تقسیم بندی می شوند:

1.Tag های غیر فعال Passive Tags

که انرژی و برق مورد نیاز خود را از Reader ها بوسیله یکسری از روش های تراگسیل بدست می آورند.
2.Tag های فعال Active Tags

که انرژی مورد نیازشان توسط یک باطری داخلی و جهت برقراری ارتباط دارای یک پردازنده، یک
حافظه و حسگر می باشند.

3.Tag هایی نیمه غیر فعال Semi-Passive Tags  که علاوه بر استفاده از باطری داخلی شان، میتوانند از انرژی منتقل شده توسط Readerها نیزبهره  مند شوند.

4.Tag های دو طرفه Two way Tags  که علاوه براستفاده از باطری داخلی شان میتوانند بدون کمک گرفتن از Readerها دیگر اقسام هم شکل خود را نیز شناسایی کرده و با آنها به گفتگو بپردازند.

Reader چیست؟

Reader ها وسایل الکترونیکی هستند که حضور Tag ها را در محیط تشخیص داده و اطلاعات ذخیره شده در آنها را بازیابی میکنند.  آنها معمولا دارای مدلهای متفاوتی می باشند ، نظیر  مدل ثابت Fixed Type ، مدل دستی Hand held Type  و مدل کارت PC Card Type .

کاربردهای RFID  در زنجیره تامین شرکتهای پالایش گاز:

همانگونه که در  بخشهای قبلی گفته شد، زنجیره تامین در شرکتهای پالایش گاز دارای پیچیدگی خاصی میباشند. عوامل مختـلف زنجیره تامین در جهت تامین قطـعات و لوازم یدکی و با استفاده از مـدل  BUY-SIDE  در پالایشگاهها عمل می نمایند.  در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی ، همواره فشار مضاعفی در جهت بهبود  بهره وری عملیاتی دیده می شود و این موضوع به خودی خود باعث افزایش اهمیت به کار گیری از این تکنولوژی در صنایع نفت و گاز گردیده است.

 در زنجیره تامین شرکتهای پالایش گاز باید عوامل بالادستی و پایین دستی را در نظر گرفت که در شکل ذیل به طور کامل مهمترین این اعضاء و نحوه ارتباط بین آنها نماش داده شده است.

Supplier External Supply Chain Factors Bank International Forwarder Agent Inspection certi. Agency Origin Customs Other Certificate - Documents & Licences Of Suppliers International Newspaper & websites گمرک مقصد بانک S. G. P. C اداره بازرگانی کمیته فنی وبازرگانی متقاضی کالا انبار کالا S. G. P.C واحد تدارکات کالا امور مالی روابط عمومی S. G. P.C استاندارد و بررسی کیفی وزارت راه و ترابری

در زنجیره تامین  پالایشگاهها ، RFID   علاوه بر تاثیر گذاری در عوامل بیرونی زنجیره تامین ، نقش بسزایی در بهبود فرایند تولید و تصفیه و یا به عبارتی عوامل درونی زنجیره تامین،  ایفا مینماید.

RFID  در عوامل بیرونی زنجیره تامین:

به کارگیری RFID  برای تولید کنندگان و با به طور کلی تامین کنندگان قطعات  به عنوان یکی از مهمترین عوامل بیرونی زنجیره تامین ی نقش موثری دارد. استفاده از برچسبها بر روی قطعات سفارش داده شده توسط پالایشگاهها و حتی المقدور با استفاده از یک استاندارد خاص، میتواند در پیگیری و ردیابی  سفارش تا رسیدن به متقاضی موثر باشد و سایر عوامل بیرونی زنجیره تامین نظیر شرکتهای حمل کننده، بازرسی و گمرکات خروجی نیز از آن استفاده نمایند. این مهم با استفاده از سایر تکنولوژیها نظیر GPRS   و اینترنت  در کاهش هزینه ها و اطلاع رسانی موقعیت کالا موثر می باشد.

در یک مقاله که توسط جان لورینک ارائه گردید (Globe & Mail Report on Business Magazine) ، اعلام شده که هر سال ، حدود  $ 300 میلیارد دلار بازرگانان آمریکایی  به دلیل  از دست دادن  کالاها  در فاصله  بین کارخانه و قفسه فروشگاه از دست داده اند.  این مساله باعث تاکید بر بهبود بهره وری در حمل و نقل و امنیت کالاها از مبداء با استفاده از این فناوری گردیده است.

RFID  در پالایشگاهها:

در مبحث عوامل درونی، گمرکات داخلی و شرکتهای حمل و نقل داخلی تا رسیدن کالا به انبار و متقاضی اصلی دارای استفاده می باشد. یکی از مهمترین موارد به کارگیری RFID  در انبار ها و مدیریت آن میباشد. انبارهای پالایشگاهها با توجه به نوع فعالیت دارای تنوع فراوانی میباشد. این انبارها عموما به دو دسته انبارهای روباز و مسقف تقسیم می شوند. ضمن اینکه تنوع کالاها و نوع آنها، در نحوه به کارگیری از تجهیزات مورد استفاده موثر می باشد. به عنوان مثال استفاده از تگهای خاص با ماندگاری طولانی برای انبارهای روباز که در تماس مستقیم با محیط اسیدی میباشند، ضروری است.

 پراکندگی جغرافیای داراییها و مشکلات ردیابی آنها در پالایشگاهها، لزوم  استفاده از RFID  را تایید می نماید.

با استفاده ازاین فناوری بر روی قطعات میتوان در جهت تعمیرات اساسی و پیشگیرانه ، برنامه ریزیهای مناسبی انجام داد و در کاهش هزینه و زمان موثر بود.

نتیجه گیری

لزوم استفاده از فناوری RFID در بخشهای مختلف زنجیره تامین شرکتهای پالایش گاز ، در راستای افزایش بهره وری ، تاکید می گردد. البته باید این نکته را توجه داشت که پالایشگاهها دارای شرایط خاص محیطی و جغرافیایی با تنوع محصولات از لحاظ اندازه ، وزن و نوع می باشند و این مسئله در پیاده سازی این تکنولوژی تاثیرگذار است.

یکی از مهمترین موانع برای بکارگیری از این تکنولوژی نبود یک استاندارد خاص در بین عوامل زنجیره تامین است. این مسئله با توجه به عوامل درونی و بیرونی بیش از پیش نمود دارد و باعث عدم استفاده موثر از این فناوری می گردد.

همچنین از دیگر چالشها می توان به تغییر در برخی از فرایندها برای پیاده سازی عنوان کرد که ممکن است علاوه بر داشتن مزایای استفاده از RFID باعث بروز هزینه های بالا گردد.

- منابع و ماخذ

·       انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران(استصنا)، (1386). کتاب جامع انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران 1386. تهران: نشر نوآوران

·       رضویه ،اصغر؛ دونالد آری و لوسی جیکوبپز (1380). روش تحقیق در تعلیم و تربیت. تهران : انتشارات سروش.

·       روابط عمومی شرکت ملی گاز ایران (1384). صنعت گاز ایران و جهان. چاپ اول. تهران: امور آماده سازی و انتشار نظر.

·       زینال زاده، ایرج (1384). راهنمای خرید خارجی و سیستمهای خرید. تهران. موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی: شرکت چاپ و نشر بازرگانی

·       سرمد، زهره؛ عباس بازرگان و الهه حجازی (1381). روش های تحقیق در علوم رفتاری.   تهران: انتشارات آگاه.

·       کومر، داگلاس (1382). شبکه های کامپیوتری و اینترنت. مترجم احمد اکبری، ناصر مزینی. تهران: انتشارات دانشگاه علم وصنعت. فصل 37.

·       لانگ، داگلاس و همایون اسدی (1384). لجستیک بین الملل و مدیریت زنجیره جهانی تدارکات. مترجم محمد تقی فیاضی.  چاپ اول. تهران.  سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای: نشر قلمرو آفتاب.

·       هارتموت استدلر؛ کریستوف کیلگر (1385). مدیریت زنجیره تامین. تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر(پلی تکنیک تهران).

·       Aberdeen group (2004). “The E-procurement Benchmark Report”. Aberdeen Group. Inc. Boston. Massachusetts. [online]. <http://www.ofm.wa.gov/roadmap/modeling/procurement/AberdeenE-ProcurementBenchmarkReport.pdf> .  [2008-04-25]. p9

·       Afsharipour, A. ,Afshari, A. Sahaf, L., (2005). “E-Procurement in Automotive Supply Chain of Iran” . master thesis.lulea university of technology .

[online].<http://epubl.luth.se/1653-0187/2006/08/LTU-PB-EX-0608-SE.pdf>.[2008-04-25]

·       Arjun Agarwal and Mala Mitra. RFID: Promises and Problems, April 2006.

·        Manfred Aigner and Martin Feldhofer. Secure Symmetric Authentication for RFID Tags. In Telecommunicationand Mobile Computing – TCMC 2005, Graz, Austria, March 2005.

·       Basel Alomair, Loukas Lazos, and Radha Poovendran. Passive Attacks on a Class of Authentication Protocols for RFID. In Kil-Hyun Nam and Gwangsoo Rhee, editors, International Conference on Information Security and Cryptology – ICISC, volume 4817 of Lecture Notes in Computer Science, pages 102–115, Seoul, Korea, November 2007. Springer-Verlag.

·        Gildas Avoine. Cryptography in Radio Frequency Identification and Fair Exchange Protocols. PhD thesis, EPFL, Lausanne, Switzerland, December 2005.

·       Croom, S.R. 2005. “The impact of e-business on supply chain management. An empirical study of key developments.” International Journal of Operations & Production Management. Vol. 25 No. 1. 2005. pp. 55-73

·       Dai, Q. and Kauffman. R.J. 2005. “To Be or Not to B2B: Evaluating Managerial Choices for E-Procurement Channel Adoption.” Info. Tech. Mgmt.. 2005. in press.