قابلـیت ردیـابی مواد اولیه گیاهی

قوانـین جـدید WHO و مقـررات اتحـادیه اروپا در خصـوص قابلـیت ردیـابی مواد
 اولیه گیاهی: فرصتی برای اصلاح کیفیت و سلامت مواد اولیه گیاهان داروئی

Betti, G.*, Schmidt, M. **, and Thomsen, M. ***

* Medicinal and Aromatic Plants R&D, 2000 Rte des Lucioles, F-06901 Sophia Antipolis, France
** Herbresearch, Im Westfeld 29, D-33428 Harsewinkel, Germany
*** Graduate School of Integrative Medicine, Swinburne University of Technology, Melbourne, Australia

مقـدمـه
 درحال حاضر هنوز گیاهانی که کشت می شوند و یا بصورت وحشی جمع‌آوری میگردند در شرایط کاملاً خارج از کنترل میباشند  .(Lange 2004)احتمال تقلب، تنها یک طرف مشکل است، موضوع اثرات و سمیت گیاهان دارویی وقتی میتواند مورد بحث قرار گیرد که مسئله ترکیبات و تکرار پذیری کیفیت مورد نظر آن حل شده باشد. همچنین چنانچه در اثر کیفیت نازل گیاهان، عوارض زیان‌آوری حادث گردد، افرادی که با عدم انجام کنترلهای مناسب در همان ابتدا عملاًًً عامل بروز مشکل شدند به همان اندازه زیان خواهند دید که تولیدکنندگانی که اصرار بر کنترل کیفیت دارند. دستورالعمل جدید درمورد جمع‌آوری گیاهان به عنوان مواد اولیه توسط کشورهای اتحادیه اروپا اخیراً به اجرا گذاشته شده است. دستورالعمل‌های اتحادیه اروپا به شماره178/2002/EC  وNTA Vol 2B Ed.July 2003  قابلیت ردیابی مواد اولیه گیاهی را برای استفاده در مواد غذائی و داروئی تنظیم کرده‌است و دستورالعمل WHO به عنوان GACP (روش کشت و جمع‌آوری مطلوب گیاهان) روشهای بهره‌برداری و جمع‌آوری گیاهان را تعریف کرده است (WHO 2003). درهردو راهبرد، قابلیت ردیابی و روش جمع‌آوری گیاهان، باید به طور واضح برای تمامی زنجیره تولید گیاهان دارویی تا داروهای گیاهی،از ابتدا تا انتهای محصول نهایی، انجام پذیرد.

عمده دستورالعملهای جدید عبارتند از:

• شناسائی قطعی بوتانیکی گیاهان دارویی 

• انتخاب رقمهای مناسب برای استفاده در محصولات نهائی

• کاهش خطرات ناشی از تقلب و بنابراین کاهش سمیت‌های نا خواسته

• بهبود تکرار پذیری اثرات بالینی گیاهان داروئی

• محافظت از محیط زیست

در اقدامی پیش رس، قبل از اجرای دستورالعملهای جدید، ما اقدام به برقراری ”روش ردیابی کیفی” (Traceability) کامل برای دسته‌ای از گیاهان دارویی نموده و به موازات آن بهترین رقمها را انتخاب کرده و در حد امکان ضوابط کشت بیو- ارگانیک را نیزرعایت نموده ایم .

شنـاسـایی قطـعی بوتانیـکی گیـاهـان

هیچ تضمینی وجود ندارد که گونه ذکر شده بر روی لیبل بسته‌بندی محصولات، دقیقاً همان گونه‌ گیاهی باشد که واقعاً در بسته‌بندی وجوددارد.

مثال: شیرین بیان Glycyrrhiza glabra

بعضاً گیاه شیرین‌بیان بالیبل Glycyrrhiza glabra Ph.Eur.در برخی از مناطق و خصوصاً بعضی مراودات تجاری، حاوی مقادیر کم و زیاد از سایر گونه های این گیاه و بویژه نوع روسی آن بنامG.uralensis  میباشد (Schöpk2003).
درپروژه تهیه این گیاه از ایران, رعایت ردیابی کیفی و استمرار کیفیت بالای شیرین‌بیان به راحتی قابل اجرا بوده است)

مثال :دم اسب Equisetum arvense

گونه‌های مختلفی تحت نام” arvense “(Hiermann 2003) جمع‌آوری میشوند که بعضی از آنها  گونه‌های