بررسی نقش تکنولوژی RFID در زنجیره تامین الکترونیکی

بررسی نقش تکنولوژی RFID در زنجیره تامین الکترونیکی

ناهید مژدهی، امیررضا مهربان ، دکتر علی اکبر جلالی

دانشگاه شیراز 

واژه­های کلیدی: شناسه تشخیص امواج رادیویی(RFID)، مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی(e-Supply Chain Management)، مدیریت زنجیره تامین(Supply Chain Management)، تجارت الکترونیکی (e-Commerce) و کسب و کار الکترونیکی (e-Business)

چکیده

در عصر جدید تکنولوژی، کمپانیها سعی دارند تا با بکار گرفتن ابزارها و تکنولوژیهای جدید، روند کاری خود را بهینه کرده، هزینه­های خود را به حداقل رسانده و کارایی خود را بالا برند. افزایش در رقابت باعث شده که کسب و کارها درصدد بهینه­سازی سطوح مختلف زنجیره تامین خود باشند. مدیریت زنجیره تامین به عنوان فاکتوری است که باعث بوجود آمدن مرحله جدیدی از تکامل رقابت در بین سازمانهای تولیدکننده شده است. از طرف دیگر تکنولوژی RFID[4] پتانسیل بسیار بالایی برای گسترش و کاربردهای نوین دارد که تحقق این امر بستگی به میزان موفقیت در کاهش هزینه و حل دیگر مشکلات آن دارد.

RFID تکنولوژی نسبتا جدیدی است که روش انجام تجارت در موسسات را تغییر داده است. RFID راهی برای پی­گیری جریان مواد و محصولات از ابتدا تا انتهای زنجیره تامین می­باشد و در حال حاضر در صنعت بیشتر برای جلوگیری از سرقت، افزایش کارایی در کنترل موجودی و کاهش هزینه­های بازرسی و حمل به کار می­رود.

در زنجیره تامین، حلقه های مختلف زنجیره مانند تولید کننده، توزیع کننده، فروشنده و اجزای دیگر، از موجودی انبارهای خود اطلاع دقیقی ندارند؛ حال آنکه در اختیار داشتن این اطلاعات می تواند منجر به صرفه جویی زیادی در هزینه، زمان و در نتیجه بهره­وری بالاتر شود. سیستم های RFID راه حل بالقوه­ای در این زمینه می­باشند. RFID فناوری جدیدی در صنعت حمل ونقل، توزیع و انبارداری و کل عملیات مدیریتی در این حوزه ها است که ارتباط تنگاتنگ با آینده زنجیره تامین دارد. RFID راهی برای پیگیری جریان مواد و محصولات از ابتدا تا انتهای زنجیره تامین می­باشد و در حال حاضر در صنعت بیشتر برای جلوگیری از سرقت، افزایش کارایی در کنترل موجودی و کاهش هزینه­های بازرسی و حمل به کار می­رود.

در این مقاله به بررسی تکنولوژی RFID به عنوان یکی از تکنولوژیهای نسبتا جدید در زنجیره تامین پرداخته خواهد شد و کاربردها و نقش آن در زنجیره تامین الکترونیکی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس مزایای کاربرد RFID در زنجیره تامین الکترونیکی، مسایل امنیتی که باید برای بکاربردن RFID در زنجیره تامین الکترونیکی مدنظر قرار گیرد، اینکه چگونه RFID موجب خودکارسازی زنجیره تامین خواهد شد و در نهایت وضعیت استفاده از RFID در ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مقدمه

امروزه برای شناسائی اتوماتیک افراد و اشیاء، در بسیاری از موارد از تکنولوژی چیپ فرکانس رادیویی یا RFID استفاده می شود. RFID به معنی ابزار تشخیص امواج رادیویی است و در حقیقت برچسب ­الکترونیکی کوچکی است که شامل یک تراشه کوچک و یک آنتن می­باشد. این تراشه قادر به حمل حدودا 2000 بایت اطلاعات می­باشد که داده ها را با استفاده از ابزار مناسب انتقال داده و به وسیله ابزارهای خودکار یا Reader از کالاها در یک فاصله معینی استخراج کرده، گرفته و در زمان و مکان مورد انتظار در اختیار ما قرار می­دهد.

برچسبهای RFID امروزه در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌‌گیرند و در صنعت بسته‌بندی نیز استفاده از آن مورد توجه قرار گرفته، ولی به دلیل هزینه بالا هنوز فراگیر نشده است. پیش‌بینی می‌‌شود بازار RFID مشتمل بر سیستم‌ها و خدمات مرتبط با آن از 71/2 میلیارد دلار در سال 2006 به 35/12  میلیارد دلار در سال 2010 و 23/26 میلیارد دلار در سال 2016 برسد.

به این علت که فن­آوری RFID اخیرا گسترش و رواج قابل ملاحظه­ای یافته است، بسیاری از افراد تصور می­کنند که این تکنولوژی، تکنولوژی جدیدی است، در حالی که RFID از حدود سال 1970وجود داشته است اما به دلیل قیمت بالا این وسیله تا سال­های اخیر در مصارف تجاری کاربرد زیادی نداشته است. طبق بررسی­­های انجام شده مفهوم RFID از زمان جنگ جهانی دوم با کشف فن­آوری تقریبا مشابهی به نام IFF مطرح گردیده است. IFF روشی برای تشخیص هواپیما­های جنگی دوست یا دشمن بود که توسط انگلیسی­ها کشف و استفاده شد .IFF مکانیزمی شبیه به RFID دارد.

اولین بار فن­آوری RFID به شکل امروزی آن توسط "Mario Cardullo" کشف شد اما تا سال 1970 به علت گرانی استفاده تجاری نداشت.

بوسیله RFID،  کالاها مجهز به برچسب  و در واقع شناسایی های unique خواهند بود. سیستم دیگری به نام Reader از طریق امواج آن برچسب و یا علائم را روی کالاها مشاهده کرده آنها را می خواند و در محیطی که  نیازمند به ارتباط مستقیم نیست در یک فضا می خواند و آن را به شیوه های مناسب به داده های قابل استفاده در شبکه قرار می دهد .

یکی از اجزاء این فناوری Tag  RFIDمی­باشد، که روی کالا چسبانده می شود. RFID Reader برچسبهایRFID را خوانده و سیستم کدینگی به نام (Electronic Product Code) EPC داده ها را به شکل کدینگ از Reader به نرم افزارهای واسطه به نام Savant منتقل می کند. Savant اصل کد را استخراج کرده و خلاصه می کند و به سرویس دهندههایObject Name Service منتقل می­نماید. بدین طریق اطلاعات به شبکه منتقل می­شوند. این اطلاعات می­تواند در سرتاسر زنجیره تامین الکترونیکی مورد استفاده قرار گیرد.

در این مقاله، ابتدا هر یک از اجزا، این فناوری و سپس جایگاه آنها در زنجیره تامین و نیز کاربرد این فناوری در مدیریت زنجیره تامین مورد بررسی قرار خواهد گرفت و درمورد  مزایا و معایب و چالشهای آن نیز صحبت می­شود .

بررسی فناوری RFID

فرآیند تکنولوژی RFID با یک برچسب شروع می شود، که از یک میکرو چیپ با آنتن و یک Reader با آنتن تشکیل شده است. Reader RFID امواج رادیویی را ارسال می­کند. وقتی این امواج به آنتن روی برچسب می­پیوندند، یک میدان مغناطیسی را تشکیل می دهند. برچسب غیر فعال از این میدان مغناطیسی نیرو می گیرد و از آن برای فعال سازی مدار چیپ استفاده می کند. چیپ داخل برچسب، اطلاعات ثبت شده را توسط امواج رادیویی به Reader بر می گرداند و Reader امواج جدید را به اطلاعات رقمی تبدیل می­کند.  برچسب نیمه فعال برای بکار انداختن مدار چیپ از باتری استفاده می­کند اما با نیرو گرفتن از امواج دریافتی ، ارتباط خود را با Reader برقرار می­کند. در قسمت اجزاء تشکیل دهنده RFID این موضوع بصورت کامل تشریح می­گردد.

سیستمهای RFID

در یک سیستم برچسبها برروی اشیاء چسبانده می­شود. هر برچسب دارای حافظه داخلی بوده که اطلاعاتی درباره شی مانند شماره سریال، تاریخ تولید، ترکیبات محصول در آن ذخیره می­شود. هنگامیکه این برچسب توسط یک Reader خوانده می­شود، این اطلاعات به Reader انتقال یافته و بدین وسیله شی شناخته می­شود. تاکنون در تکنولوژی RFID اکثر توجهات برروی برچسبها و Readerها که اطلاعات کمی روی آن ذخیره می­شوند، بوده است. اما اکنون با تغییرات ایجاد شده بوسیله RFID در زنجیره تامین انتظار می­رود که حجم زیادی از اطلاعات بگونه­ای که در سیستمهای IT مورد استفاده قرار گیرد، برروی آنها ذخیره می­شود. برای حل این مشکل کمپانیها بسته­های نرم­افزارهای خاصی که Savant نامیده شده و به عنوان بافر بینFront end RFID و IT Backend عمل می­کند. Savant ها به عنوان واسطهای نرم­افزاری در صنعت IT شناخته می­شوند.

تکنولوژیRFID 

برچسبRFID

هر شی که به عنوان سیستم RFID شناخته می­شود، نیازمند به برچسبی است که برروی آن چسبانده می­شود. برچسبها در قالبهای متنوعی برای کاربردها و محیطهای مختلف طراحی شده­اند. برچسب RFID  که به کالا الصاق می شود، حامل شماره EPC آن کالا است. EPC این بر چسب از یک IC یا چیب همراه یک آنتن تشکیل شده است. همانطور که در شکل دیده می­شود، یک چیپ در مرکز و مدارهای یک آنتن در اطراف آن وجود دارد. کل این شکل یک Tagیا بر جسب RFID   است که روی کالاها باید چسبانده شود.

برچسب RFID

محتوای ICیا چیپ که EPC  نامیده می شود، بر اساس مشخصات کالا و هر آنچه که نیاز هست قابل شارژ می باشد. معمولاً به شکل بر چسب پرینترهایی وجود دارد که مانند بارکد چاپ شده و روی کالا چسبانده می­شود. این برچسب ها سایز بسیارمتنوعی دارند.

برچسبهای RFID به سه دسته غیرفعال،  نیمه غیرفعال و Active تقسیم می­شوند.  در جدول زیر مزایا و معایب هریک آورده شده است: ]1[

	مزایا	معایب	توضیح
غیرفعال	-    طول عمر بیشتر -        برچسبها بیشتر از لحاظ مکانیکی انعطاف پذیرند -    قیمت پایین	-    محدودیت فاصله­ای تا 4-5 متر -    کاملا کنترل شده با مقررات داخلی	-    استفاده گسترده­ در برنامه­های کاربردی RFID -        برچسبها LF،  HF یا UHF هستند
نیمه غیرفعال	-    فاصله ارتباطی بیشتر -    می­توانند برای مدیریت دیگر وسایل مانند سنسورها مورد استفاده قرار گیرند	-    گران: به دلیل داشتن باتری و بسته­بندی برچسب -    انعطاف­پذیری: تشخیص اینکه باتری آن خوب یا بد است خصوصا در محیطهای دارای چندین تقویت کننده مشکل می­باشد	-    اکثرا برای ردیابی مواد با ارزش یا تجهیزات به کارخانه در سیستمها بلادرنگ بکار می­روند -    برچسبها UHF هستند
فعال			-    مورد استفاده در حمل­ونقل برای ردیابی کانتینر، کامیون و... -    برچسبها UHF یا مایکروویو هستند

RFID Reader

Tag Readerها، از اجزا کلیدی سیستم RFID بوده که قابلیت خواندن برچسب ها را دارند. .این Reader  در واقع کد   EPCیا Electronic Product Code  ذخیره شده بر روی  برچسب RFID را تشخیص می دهد. Readerها دو دسته هستند. دسته اول بصورت نصب شده بر روی ساختمانها، دروازه ها وگیت های ورودی ویا خروجی هستند  و دسته دوم  به صورت ابزارهای همراه بوده که دستی هستند و برای مثال می توان در انبارها ازآنها استفاده نمود.

اگر برچسب ها روی کالاهای موجود در انبار نصب شده باشند، برای مشاهده ویا خواندن برچسب  ها و یا مدیریت آنها به  این صورت عمل می­شود که در یک لحظه برای انبارداری و تعیین اینکه الان چه کالاهایی در انبار وجود دارد، به جای اینکه شمارش دستی و چشمی انجام شود، می­توان دستگاهreader   سیاری را نزدیک قفسه های اقلام در انبار حرکت داد تا تمام اطلاعات به سرعت بسیار زیادی خوانده شود. ]2[

RFID  خوان

Electronic Product Code

EPC قلب تکنولوزی امروزی RFID برای بهبود کارایی زنجیره تامین و کاهش قیمت آن می­باشد. بدون EPC به عنوان تکنولوژیی که دارای کاربرد تجاری بوده و صنایع بزرگی مانند Wal-Mart پشت آن هستند، RFID در زنجیره تامین آن چیزی است، که 5 سال قبل بود. این تکنولوژی در مقایسه با تکنولوژیهای دیگر با پشتوانه کمپانیهایی که کاربر نهایی آن هستند با شتاب بسیاری در حال حرکت است.

EPC، شماره شناسایی منحصر به فردی است که به واسطه آن می توان اطلاعات منحصر به فرد هر قلم کالا را به دست آورد این کد قابل انطباق با سایر سیستم های شماره گذاری از جمله بارکد هست و در 3 کلاس 64 بیتی ؛96 بیتی و256 بیتی ارائه می شود. اکنون در ظرفیت ها و با کلاسهای بیشتری هم برای EPC تولید و ارائه شده است. ظرفیت بسیار عظیمی در EPCقابل گنجانیدن می­باشد. اصولاً این کدها باید بر مبنای یک سری استانداردهای جهانی استوار باشد که همان سیستمی است که سیستم کدینگ بارکد را در سراسر دنیا توسعه داده و رایج کرده و تحت عنوان سازمانی به نام GS1 بوده و اکنون  Global EPC را توسعه داده و همین ساختار کدینگ را برای کالاها ساختار الکترونیکی محصول را در سطح جهانی توسعه داده که به هر حال یک توانمندی و همزبانی در شناسایی کالاها و ردیابی آنها ایجاد کرده است .

کد الکترونیکی محصول

شماره EPC دارای 4 جزء است. در یک کلاس 96 بیتی 2 رقم اول Header  8 بیتی هست و بخش بعدی عدد  EPC Manager بوده که دارای 28 بیت است که بیش از 268 میلیون شماره می­تواند بگیرد. بخش بعد Object Class بوده که 24 بیت است و تا 16 میلیون ظرفیت دارد و بخش بعدی اختصاص به Serial Number دارد که 38 بیت بوده و کمتر از 28 بیلیون را می­تواند به خود اختصاص دهد. این سیستم در واقع حجم عظیمی دارد بطوری که برآورد می شود اگر بخواهند روی تک تک دانه های برنج محصول کل دنیا برچسب RFID  بچسبانند سریالهای EPC  گنجایش یک چنین ظرفیتی را دارد و هیچ دو دانه برنجی را نمی توان با سریال مشابه پیدا کرد.

شماره سریال

واسطه نرم افزاری Savant

Savant در RFID به عنوان بافر نرم­افزاری که بصورت غیرقابل مشاهده­ای بین RFID Reader و سرویس دهنده­ای که اطلاعات محصول را ذخیره می­کند، قرار می­گیرد و به کمپانیها امکان پردازش داده­های غیر ساختاریافته و مرتبط برچسبها که از تعدادی RFID Reader خوانده شده را می­دهد و آن را به سمت سیستم اطلاعاتی مناسب هدایت می­کند. Savantها قادرند، عملیات مختلفی مانند مانیتور کردن دستگاههای RFID Reader، مدیریت Readerهای دارای مشکل، نگهداری داده­ها و در نهایت پرس و جو از ONS را انجام دهند.

واسطه نرم افزاری Savant

سرویس دهندهONS

اکنون تکنولوژی مورد تائیدی است، که قادرست حجم داده­ای مورد انتظار در سیستم EPC را مدیریت کند و کد EPC را با اطلاعاتی در مورد محصول از طریق مکانیزم پرس و جو مانند DNS در اینترنت مطابقت دهد. سرویس دهنده ONS آدرس پروتکل اینترنت در سرویس دهنده PML که اطلاعات مرتبط با EPC را ذخیره می­کند، فراهم می­نماید.

با استفاده از این تکنولوژی زنجیره های تامین دیگر محدودیت محیطی ندارند و گردش اطلاعات آنها در آینده می­تواند بصورت اتوماتیک و الزامی در اختیار تمام حلقه های زنجیره تامین از سراسر دنیا قرار گیرد. همچنین این سرویس دهنده می­تواند اینکه داده­ها در چه محیط هایی و یا توسط چه Reader هایی مجازند تا چه سطح اطلاعاتی دریافت کنند وچه سطحی را نمی توانند دریافت کنند و اطلاعات محدود گیرند، را مدیریت کند.

سرویس دهندهONS

PML

علاوه بر اینکه EPC، قادر است محصول مشخص را تشخیص دهد، اطلاعات مورد استفاده واقعی در یک زبان استاندارد نرم­افزاری جدید که PML  نام دارد، نوشه شده است. PML خود برپایه XML که استفاده گسترده­ای دارد، استوار است و به عنوان قالب سندی برای تبادل داده در اینترنت طراحی شده است. PML برای ذخیره اطلاعات مرتبط با یک محصول مانند:

1. اطلاعات مکانیابی (برچسب X بوسیله Reader Y تشخیص داده شده که در Z حمل شده است)
2. اطلاعات کمیت (خصوصیات فیزیکی شی از جمله حجم آن، خصوصیات فیزیکی آن، دمای محیط آن)
3. اطلاعات ترکیبی
4. تاریخ تولید و انقضا

بکار می­رود.

زبان نشانه گذاری فیزیکی

چگونه EPC زنجیره تامین را خودکار می­سازد؟

در خط بسته بندی محصول

1. هر آیتم دارای یک برچسب RFID است که شماره مشخصی که EPC نامیده می­شود و در حافظه آن ذخیره می­شود.
2. حال اقلام می­توانند بصورت اتوماتیک و با هزینه مناسب تشخیص داده شده، شمارش شده و ردیابی شوند. Caseها و Palletها همچنین می­توانند، برچسب منحصربه­ فرد خود را داشته باشند.
3. هنگامیکه Pallet تولیدکننده را ترک می­کند، RFID Reader مربوطه موج رادیویی را برای فعال کردن برچسب ساطع می­کند.
4.  

‌أ.  برچسبها به کمک EPC منحصربفرد خود با Reader ارتباط برقرار می­کنند و بدین ترتیب به سرعت و به نوبت آنها را خاموش و روشن می­کند، تا همگی خوانده شوند.

‌ب.  Reader، EPC به کامپیوتری که Savant نامیده می­شود، فرستاده که آن نیز به نوبه خود EPC را برای پایگاه داده ONS که آدرس مربوطه را تولید می­کند، می­فرستد. ONS، EPC رابه سرویس دهنده دیگر (PML) که اطلاعات کامل محصول را دارد، مطابقت می­دهد.

‌ج.  سرویس دهنده PML جزئیات مربوط به ساخت محصولات را ذخیره می­کند. از آنجاییکه مکان تولید محصول مشخص است، اگر مشکل ناگهانی رخ دهد، منبع مشکل می­تواند ردیابی شده و محصول به سرعت فراخوانی شود.

5. در مرکز پخش: اگر محوطه تخلیه بار دارای یک RFID Reader باشد، دیگر نیاز به بازکردن هر بسته و بازبینی محتویات آن نیست. یک Savant لیست محموله را آماده کرده و Pallet به سرعت به کامیون مناسب فرستاده می­شود.
6. در خرده فروشی: به محض رسیدن، سیستمهای خرده­فروشی برای هر قلم کالای آورده شده برروزرسانی می­شوند. با این روش فروشگاهها می­توانند لیست کااهای خود را بصورت اتوماتیک، دقیق و کم هزینه ذخیره کنند.

Reader، قفسه­های هوشمند را قادر می­سازد تا بصورت اتوماتیک محصولات بیشتری را از سیستم سفارش داده و بدین وسیله بهره­وری انبار را بالا می­برد. ]5[

کاربرد­ RFID در زنجیره تامین

استفاده از تکنولوژیهای جدیدی نظیر RFID در زنجیره تامین باعث ایجاد تحولی شده که منجر به کاهش هزینه­ها در عملیات زنجیره تامین، ارتقاء در ارائه خدمات، امکان ارائه سرویسها و خدمات منحصر به فردی در زمینه محصولات می­شود. قابلیتهایی که تکنولوژی RFID در شناسایی محصولات و بدست آوردن اطلاعات با منابع مختلف داده­ای بصورت بلادرنگ می­دهد، این است که می­تواند باعث گشودن افق تازه­ای در عملیات زنجیره تامین و نیز پشتیبانی تصمیم­گیری شود.

بوسیله RFID کمپانیهای مختلف می­توانند اطلاعات خود را برای پشتیبانی در استفاده رایگان، تبادل اطلاعات بصورت استاندارد و همکاری در پشتیبانی تصمیم­گیری بصورت شفافی با شرکای تجاری خود به اشتراک گذارند.

از دید عملیاتی این روش باعث پشتیبانی در تصمیم­گیری برای موارد زیر شده است:

• مدیریت انبار
• مدیریت توسعه
• قابلیت ردیابی کالاها
• مدیریت فهرست اقلام و جایگزینی آنها
• ارائه سرویسهای اطلاعاتی به مشتریان

بکار بردنRFID در زنجیره تامین به شرکا این امکان را می­دهد که به راحتی بدانند یک محصول در چه مکانی از حیات خود قرار داشته، مکان فعلی آن کجاست و به کجا خواهد رسید. نسل جدید و کم هزینه برچسبها و Readerهای RFID، به کمک راه­حلهای نرم­افزارهای مرتبط بوجود آمده، قابلیتهای جدیدی نظیر دسترسی بلادرنگ به اطلاعات اقلام و نیز تغییرات اساسی در اینکه چگونه لیست اقلام در زنجیره تامین مدیریت می­شود، را برای مدیریت زنجیره تامین بوجود آورده­اند.

در سیستمهای جدید ممکن است بدانیم که 10 قلم کالا در قفسه موجود است، به کمک  RFID، ما می­توانیم راجع به 10 قلم کالا، عمر هریک از آنها، سری آنها، تاریخ انقضاء هریک و انبار آن را بدانیم. این مانند آن است که راجع به 1000 نفر در یک شهر بدانیم به کمک RFID بدانیم که نام هریک چیست؟ اگر به عنوان یک مدیر منابع انسانی در یک شرکت به این موضوع بنگریم این خیلی عجیب است که نام هر یک از کارکنان را بدانیم و این قابلیتی است که کاربرد RFID به ما می­دهد.

حال مزایایی که کاربرد RFID در یک زنجیره تامین واقعی دارد را مورد بررسی قرار می­دهیم. مهمترین مزیت RFID شفافیت سازی در  زنجیره تامین می­باشد.

شفافیت­سازی در زنجیره تامین

مهمترین موضوعی که باعث نگرانی مدیران در زنجیره تامین می­شود، عدم قطعیت در فهرست موجودی­ها و انبارداری می­باشد.

که با استفاده از فناوری RFID  این نگرانی به حداقل میرسد . در ذیل به برخی از مهمترین موارد کاربرد RFID در مدیریت زنجیره تامین اشاره شده است :

1.  مدیریت فهرست موجودی

·        پشتیبانی از دید کلی درباره فهرست موجودیهای برچسب گذاری شده به عنوان جریانی در زنجیره تامین

·        ردیابی تغییرات ناپیوسته در فهرست اقلام برچسب­گذاری شده

·        هشدار به موقع در لیست اقلام هنگام بوجود آمدن تغییرات در قوانین کسب و کار

·        امکان عمل بصورت درست بموقع (just in time)

2.  به حداکثر رساندن فضای انبار

هنگامیکه بدانیم کدام کالا و چه مقدار  باید در انبار بوده و کدام کالا  نباید باشد ، این موضوع محقق می­شود. که در نهایت منجر به پایین آوردن بسیاری از هزینه­ها خواهد شد.

3.  به حداقل رساندن نقصان در کالاها

اگر سرقتی از مکانی که دارای مدیریت نادقیق لیست موجودی می­باشد، رخ دهد، می­تواند تداخل زیادی را در کالاهای مورد انتظار و در دسترس بوجود آورد. با نقصان در کالاها در خرده فروشی، محاسبه سود خالص می­تواند چالشهای زیادی را بوجود آورد.

4.  مزایا برای مشتریان

RFID مزایای نامحسوسی در درآمد حاصل از کاهش هزینه­ها از جمله در تضمین سالم بودن مواد غذایی، کنترل تقلب، برنامه­ریزی ضمانت محصولات دارد. همچنین شرکتها باید از قابلیتهای RFID برای ارتقاء کیفیت خدمات، به مشتریان استفاده کنند. در ضمن استفاده ازفناوریهای پیشرفته نظیر RFID در نهایت باعث کاهش قیمت تمام شده برای مشتری نیز خواهد شد .

5.  نوآوری در سرویس­دهی به مشتریان

Marks & Spencer یکی از خرده­فروشان انگلیسی کوشید تا برچسبهای RFID را در لباسهای تولیدیش بکاربرده که به خرده فروشان این امکان را می­دهد که سطوح انبار را در پایان هرروز کاری برای مطمئن شدن از وجود انواع سایزها، طرحها و رنگهای لباس در انبار کنترل کنند. این روش همچنین امکاناتی را نیز به مشتریان از قبیل بردن یک برچسب به یک کیوسک برای تطابق لباس با کروات را می­دهد.

همچنین مزایای دیگری در این راستا در مورد ردیابی کالاها بصورت بلادرنگ برای تحویل کالاها وجود دارد. برای مثال، گم شدن ساک هرساله مبلغی حدود 100 میلیون دلار را برای خطوط هوایی به همراه دارد که نه تنها می­توان بدین وسیله این هزینه­ها را بشدت پایین آورد،  بلکه می­توان خدمات به مشتریان را نیز از این طریق ارتقا داد.

براساس آنچه گفته شد، به نظر می­رسد که بکاربردن برچسبهای RFID می­تواند بسیاری از مشکلات را در زنجیره تامین حل نماید.

مزایای کاربرد RFID در زنجیره تامین

RFID یک تکنولوژی قابل انعطاف بوده که به راحتی برای انجام عملیات خودکار مناسب می­باشد و نسبت به دیگر روشهای انتقال اطلاعات از مزایای ویژه­ای برخوردار است. در تکنولوژی RFID نیازی به نزدیکی گیرنده و کالا و تماس آنها با یکدیگر نیست و در هر محیطی قابل استفاده می­باشد. در این روش اطلاعات برچسبهای مختلف بصورت همزمان دریافت شده و در سطحی بالاتر به جامعیت اطلاعات و دسترسی به کل آن اطلاعات کمک می­کند. همچنین استفاده از این فناوری باعث بالا رفتن امنیت و دسترسی ساده­تر به اطلاعات می­شود. در زنجیره تامین، استفاده از تکنولوژی RFID مزایای زیر را به همراه دارد: ]6[

ü      تعیین محل دقیق استقرار کالا در هر یک از انبارها

ü      افزایش بهره­وری در تولید

ü      کاهش هزینه­ها

ü      کوتاهتر شدن سیکل سفارش

ü      سریعتر شدن عملیات حمل و نقل کالا

ü      سرعت بالاتر در تسویه حساب

ü      از میان بردن حمل و نقل نادرست

ü      کاهش وقفه­های زمانی در حمل و نقل و تحویل به موقع سفارش

ü      امکان ارزیابی سریع محصول

ü      کاهش خطاها و وقفه­ها

ü      بیمه حمل و نقل خصوصی

ü      کاهش هزینه­های تولید

ü      حذف مسیرهای نادرست حمل و نقل

ü      ارزیابی دقیق مراحل اجرا و تولید

ü      کاهش هزینه­های مربوط به نیروی انسانی از طریق کاهش نیروی انسانی به منظور ردیابی محصول و مدیریت انبار

ü      افزایش سهام از طریق بهره­وری بیشتر

ü      سرویس­دهی مناسب­تر به مشتری

چالشهای امنیتی RFID در زنجیره تامین

سناریوهای زیر می­تواند در زنجیره تامین رخ دهد:

1. تخریب صنعتی: فردی با هدف سوء قصد به یک کمپانی به کمک دستگاهی موجب اختلال در داده­های برچسبها شده و آنها را پاک کرده یا محتویات آنها را تغییر دهد.
2. جاسوسی صنعتی: رقیبی بخواهد بصورت غیرقانونی بداند که چه تعداد و از چه نوع محصول تولید شده و به کمپانی حمل شده است. او می­تواند به روش زیر این­کار را انجام دهد:
1. استراق سمع: شنود به کمک سیستمهای ارتباطی با محدوده بزرگتر مانند سیگنالهای پخش همگانی UHF تا 100 متر. البته بعضی از پروتکلها خود امن بوده و این اطمینان را می­دهند، که ˚ID N هرگز بصورت کامل در یک جریان انتقال داده نمی­شود.
2. قرار دادن Reader جعلی و بصورت پنهان برای ارتباط با یک PC که در نزدیکی خط تولید قرار دارد.
3. استفاده از دستگاههای بصورت دستی
3. تقلب: قابلیت خواندن و استراق سمع داده­هایی که برروی یک برچسب که آن را بصورت منحصر بفردی مشخص می­کند و یا محصولی را تصدیق می­کند. هنگامیکه داده شناخته می­شود، برچسبهای خواندن/ نوشتن مشابه خریداری شده و با داده­ معتبر بروزرسانی شده، بنابرین  اصل بودن محصول دارای برچسب را تایید می­کند.

کلیه سناریوهای فوق ریسکهایی هستند که در صورت عدم وجود امنیت در پیاده­سازی برچسب و Reader با آن مواجه خواهیم بود. اعتبار اطلاعات بکاربرده شده در زنجیره تامین بستگی به کاربرد آن و نیز استراتژی امنیتی که کمپانی در نظر گرفته دارد. در بعضی از موارد قانون اعمال نفوذ می­کند. البته بارکدهایی که اکنون بکاربرده می­شوند، براحتی خوانده شده، کشف رمز شده و حتی تخریب می­شوند، اما این موضوع به گستردگی و بصورت خودکار همانندRFID  نیست

مشکلات و معایب RFID در زنجیره تامین

1. قیمت بالا: علی رغم پیشرفت های علمی و فنی صورت گرفته، قیمت برچسب­های Passive در تعداد بالا بین 35 تا 45 سنت و در تعداد کم حدود 80 سنت و در مورد برچسب­های Active حدود 85 سنت می­باشد. متاسفانه این قیمت­ها حدود 5 تا 10 سنت بالاتر از آستانه مقرون به صرفه بودن این برچسب­ها برای کاربردهای مختلف می­باشند.
2. تداخل: به دو صورت اتفاق می­افتد:

·        تداخل Reader ها: زمانی اتفاق می­افتد که سیگنال­های ارسال شده از چند دستگاه Reader تداخل پیدا می­کنند.

·        تداخل برچسب ها: زمانی اتفاق می­افتد که تعداد برچسب های بسیار زیادی در فضای کوچکی وجود داشته باشند.

3. مسئله ایمنی: اکثر برچسب های RFID حتی پس از خرید و خروج از فروشگاه فعال هستند. در نتیجه اطلاعات آن­ها می­تواند توسط دستگاه­های Reader خوانده شود. بنابراین احتمال سرقت کالاها افزایش می­یابد. علاوه بر این بسیاری از سازمان­ها به هنگام خرید مشتری اطلاعات مشتری (از جمله شماره Credit-card، آدرس،نام و...) به برچسب RFID کالاها منتقل می­کنند تا لیستی از مشخصات مشتریان خود داشته باشند؛ که این امر اطلاعات محرمانه مشتریان را به خطر می­اندازد. موضوع امنیت زمانی بیشتر به چشم می­خورد که به کاربردهای RFID در پزشکی توجه کنیم.
4. مشکلات اجتماعی: بر اثر پیشرفت­های اخیر تکنولوژی در بسیاری از مناطق دنیا از جمله فرانسه، نیوزلند،  نروژ و... فن­آوری RFID برای تشخیص هویت افراد استفاده می­شود. این امر به عقیده بسیاری از افراد نامطلوب است؛ زیرا شخصیت اجتماعی و انسانی آن­ها را زیرسوال برده و سبب می­شود که به انسان­ها به چشم یک روبات نگریسته شود.
5. عدم وجود استانداردها: شرکت­های متعددی وجود دارند که دستگاه­های RFID را تولید می­کنند، اما قوانین و استانداردهای جهانی خاصی برای این تولید وجود ندارد.این مسئله سبب می­شود که فن­آوری RFID طراحی شده برای یک کمپانی یا شرکت، تنها در همان شرکت قابل استفاده باشد و برچسب های موجود بر روی محصولات یک کمپانی (مثلا تامین­کننده) ممکن است توسط کمپانی دیگر (مثلا تولید کننده) خوانده نشود، که این امر مشکلات فراوانی را ایجاد می­کند. استانداردهای موجود برای تعیین فرکانس RFID نیز در کشورهای مختلف تفاوت دارد. ]6[

وضعیت استفاده از فناوری RFID در ایران

به نظر می‌‌رسد نقطه شروع برچسب‌های RFID در ایران مثل بعضی کشورهای دیگر، صنایع خودروسازی باشد. در حال حاضر شرکت ایران‌خودرو در بخش مدیریت پارکینگ خودروهای تولید شده خود، این سیستم را به‌کار گرفته است. پروژه‌های دیگری هم هستند، که مطالعات اولیه و مرحله فاز ابتدایی آن‌ها انجام شده است.

از جمله ویژگی‌های صنعت RFID در ایران حضور فعال شرکت‌های IT است که نه تنها در این زمینه به اطلاع‌رسانی می‌‌پردازند، بلکه راه‌حل‌های کامل نیز به متقاضیان و مشتریان عرضه می‌‌کنند. این راه‌حل‌ها شامل راه حلهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری می­با‌‌شد. گرچه چاپ سهم عمده‌ای در تولید سیستم‌های RFID دارد، اما در ایران هنوز در این زمینه سرمایه‌گذاری به عمل نیامده است، اما با در نظر گرفتن روند رو به رشد این تکنولوژی، سرمایه‌گذاری روی چاپ و تولید برچسب‌های RFID عاقلانه به نظر می‌‌رسد.

RFID ابتدا همراه با سیستم‌های Access Control (کنترل ورودی و خروجی کارکنان) به بازار ایران راه یافت و در حال حاضر شرکت‌های خودروسازی به این تکنولوژی روی آورده‌اند. ایران خودرو هم اکنون برای مدیریت پارکینگ‌ خودروهای خود از این سیستم استفاده می‌‌کند. تعداد بالای ماشین و ابعاد وسیع محل پارکینگ، شناسایی و یافتن یک ماشین را با مشکل مواجه می‌‌سازد. ولی این سیستم جدید کمک می‌‌کند که با استفاده از برچسبهای RFID به کمک RFID Reader محل دقیق ماشین شناسایی شود.

ازدیگر نقاط شروع تکنولوژی RFID در ایران حمل و نقل دریایی است که توسط وزارت بازرگانی انجام شد. در چارچوب این پروژه برچسب‌های  4/2 گیگاهرتری روی تمام کانتینرها نصب می‌‌شود.

صدا و سیما نیز برای مدیریت انبارهای خود و کنترل ورودی و خروجی تجهیزات سازمان، تمرکز ویژه‌ای روی این پروژه دارد. به‌طور طبیعی همان‌طور که در کشورهای دیگر دیده می‌‌شود، ارتش و مراکز لجستیک نظامی هم بالقوه می‌‌بایست به پروژه‌های RFID متمایل باشند.

سازمانهای دیگری از جمله اتوبوسرانی و مترو نیز ظاهراً توجه ویژه‌ای به RFID پیدا کرده‌اند. ولی صنعت بسته‌بندی در ایران هنوز به این تکنولوژی روی خوش نشان نداده است. به نظر می­رسد، در جهان نیز هنوز این تکنولوژی برای صنعت بسته‌بندی در ابتدای راه است. به گفته کارشناسان همه انتظار دارند، پس از این‌که شرکت وال مارت ـ که بزرگ‌ترین مجموعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در آمریکا را در اختیار دارد ـ تمام تولیدات خود را به این برچسب‌ها مجهز کند، قیمت برچسب‌ها کاهش پیدا کرده و دیگران از جمله کشور ما نیز به این تکنولوژی رو آورند.

نتیجه­گیری

مزیت RFID برای کمپانیهایی که بصورت آزمایشی آن را بکار بردند پیشرفت سریعتر در جهت اهداف در بهینه­سازی پیشبرد زنجیره تامین می­باشد. این تکنولوژی هنوز بصورت گسترده درک و بکار گرفته نشده و مقدار هزینه بر برگشت سرمایه آن برای بکاربردن با پیاده­سازی آن فاصله زیادی دارد. بدین علت بسیاری از کمپانیها با این مشکل در تصمیم­گیری مواجه می­باشند که آیا اکنون RFID را بکاربرند یا این که صبر کنند تا این تکنولوژی گسترش یابد. اکنون انگیزه قویی برای بکاربردن RFID در تبلیغات محیطی وجود دارد و این حقیقتی است که باعث شده کمپانیها به این فکر بیافتند که RFID چه منافعی برای آنها داشته و چه زمانی باید برای برخورداری از مزایای RFID آن را بپذیرند.

سرمایه­گذاری در RFID در حد مورد نیاز برای زنجیره تامین تجربه پرهزینه­ای بوده که اگر به صورت صحیح مدیریت نشود، منجر به اتلاف هزینه زیادی می­شود. این تکنولوژی Plug And Play نبوده و باید با هر کاربردی مطابقت داده شود. علاوه بر این، پیاده­سازی ساختار پشتیبان داده EPC چالشی در سیستمهای فناوری اطلاعات موجود است.

حتی در گامهای اخیر برای تطابق RFID در زنجیره تامین، شواهد زیادی برای اثبات این استراتژی که RFID می­تواند مزایایی را در برداشته باشد، وجود دارد. در نهایت این تکنولوژی بصورت گسترده­ای در زنجیره تامین گنجانده خواهد شد. کمپانیهایی که برروی آن سرمایه­گذاری کرده­اند نه تنها بزودی موفقیتهایی را کسب می­کنند، بلکه برای آنها تجربه RFID مزایایی در توسعه کاربرد RFID در سرویسهای جدید را نیز در بردارد.

منابع

[1]   http://www.iranprint.com/FA/Reports/Show.asp?Id=408&P=1&Q=&R=&C=&Y=2007&M=07&Mag=51&MagT=+%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87+%DB%B2%DB%B9%DB%B6

[2]   http://ie.sharif.edu/en/courses/courses/spring2006/cis/files/RFID-notes.doc

[]   http://www.indiainfoline.com/content/bschool/Your_Journal/2006/05/30052006/Chan.pdf

[4]   http://www.rfidconvocation.eu/Papers%20presented/Business/RFID-enabled%20store-level%20collaboration.pdf

[5]   http://som.utdallas.edu/c4isn/documents/c4isn-Impact-RFID-SC-Perform.pdf

[]   http://www.hmwmedia.com/fv/brochures/Introduction_to_RFID_in_SCM_Laran.pdf

[7]   http://www.rfid-conf.ir/files/warehouse.pdf